Review sách
Review sách “GIẾT CON CHIM NHẠI” (Ánh Đặng)
Giết con chim nhại – không chỉ là vấn nạn phân biệt chủng tộc.
Giết con chim nhại là câu chuyện xoay quanh cuộc sống của ba bố con Atticus, Jem và Scout. Từ những câu chuyện xảy ra trong tháng ngày niên thiếu qua lời kể của cô bé Scout 8 tuổi, tác giả làm nổi bật lên những vấn đề xã hội đầy tính chân thật và thực tế ở hạt Maycomb thời điểm bấy giờ (và tính thời sự của tác phẩm có giá trị tới tận ngày nay.)
* Đầu tiên là câu chuyện về vấn đề nữ quyền.
Ở ngay ngày đầu tiên đi học, Scout đã bị giáo viên chủ nhiệm của mình đánh 6 cái vào tay chỉ vì cô bé biết đọc và thẳng thắn nói ra quan điểm của mình; cô Alexandra luôn tỏ ra khó chịu khi Scout thích mặt quần chẽm hơn mặc váy; bà Dubose thì luôn phán xét và cho rằng cô bé đang huỷ hoại danh tiếng dòng họ,… Ở một nơi tồn tại quá nhiều giáo điều, người ta tạo ra khuôn mẫu chuẩn mực cho những – người – phụ – nữ, và điều này khiến cho những người phụ nữ trong xã hội ấy không được sống đúng với tính cách con người mình, không được vươn tới ước mơ và không được cất lên tiếng nói của chính bản thân mình.
* Tiếp theo là những định kiến xã hội
Nhân vật Boo Radley được miêu tả là một bóng ma quỷ quái, là thủ phạm trong mọi vụ trộm vặt ở Maycomb,… Qua nỗi sợ hãi và sự tưởng tượng của con trẻ, hình ảnh của anh càng thêm phần đáng sợ: cao một mét chín, ăn thịt sóc và mèo sống, có vết sẹo lồi chạy dọc trên mặt, răng vàng khè, mắt thô lố và miệng lúc nào cũng chảy dãi. Nhưng thực chất Boo Radley là ai, và những điều trên có được mấy phần sự thật?
Thời niên thiếu, anh từng giao du với nhóm bạn xấu, từng bị kết án về tội gây rối trật tự nơi công cộng và từ đó anh trở thành nỗi nhục của gia đình. Người bố Authur sợ điều tiếng đến mức ông nhốt con trai mình ở trong nhà suốt 15 năm trời, và biết bao câu chuyện được cô hàng xóm Stephanie Craword (đại diện cho những định kiến trong xã hội) dựng lên, truyền tai nhau và gieo rắc nỗi sợ hãi trong lòng mọi người, đặc biệt là 3 đứa trẻ Jem, Scout, Dill. Boo Radley như bị giết chết bởi những định kiến đó, anh chấp nhận sống lầm lũi như một bóng ma trong chính ngôi nhà của mình.
* Cuối cùng là nạn phân biệt chủng tộc.
Đó là khi bố Atticus được giao nhiệm vụ bào chữa cho Tom Robinson – một người da đen bị buộc tội cưỡng hiếp một cô gái da trắng tên là Mayella Ewell. Tình huống này làm đảo lộn hoàn toàn cuộc sống yên bình của 3 bố con Atticus: Jem và Scout bị bạn bè trong lớp trêu chọc, bị hét lên vào mặt là “tụi yêu bọn mọi đen”, phải nhận sự phỉ báng của bà Dubose và hơn nữa là ánh nhìn đầy khinh miệt của những con người da trắng.
Trong phiên toà xét xử, bố Atticus đã đưa ra nhiều bằng chứng đầy sức thuyết phục để chứng minh Tom hoàn toàn vô tội, vén lên bức màn sự thật câu chuyện giữa bố con nhà Bob Ewell. Nhưng đến cuối cùng, hiện thực xã hội vẫn luôn tàn khốc: Tom Robinson vượt ngục và bị bắn chết, hai đứa trẻ nhà Atticus bị tấn công khi trở về nhà sau buổi lễ Halloween ở trường. Trong xã hội ấy, công lí không đứng về phía lẽ phải mà lựa chọn kẻ mạnh hơn, quyền con người nghiêng cán cân về phía người da trắng, công bằng là điều xa xỉ và ngay từ đầu, Tom Robinson “phải đại diện” cho những điều xấu xa, ác độc chỉ vì anh là một – người – da – đen.
Giết con chim nhại khắc hoạ bức tranh hiện thực xã hội khắc nghiệt và đầy rẫy bất công, khắc hoạ ánh nhìn đầy độc đoán dành cho những con người yếu thế trong xã hội (cụ thể là người da đen), và cả sự vỡ mộng của những đứa trẻ trước công lí của cuộc đời. Nhưng hơn tất cả, tác phẩm đã khéo léo truyền tải những thông điệp nhân văn sâu sắc.
* Câu chuyện được kể lại dưới suy nghĩ của cô bé Scout 8 tuổi với ngôi kể thứ nhất xưng “tôi” đầy tính tự chủ, ngoài việc tăng tính chân thực thì liệu đây có phải một lời khẳng định quyền được cất tiếng nói và quan điểm của người phụ nữ trong xã hội?
* Boo Radley dù không đủ dũng cảm để bước ra ngoài ánh sáng, đấu tranh với những định kiến dè bỉu, nhưng anh vẫn giữ vẹn nguyên trong mình trái tim nhân hậu cùng tấm lòng ấm áp tình thương. Anh là người lén gửi kẹo, tiền xu cho Jem và Scout, là người vụng về vá lại chiếc quần của Jem rồi treo lên hàng rào, là người quàng chăn lên người Scout trong đêm nhà cô hàng xóm bị cháy. Và đến cuối cùng, anh là người đã cứu 2 đứa trẻ trong cuộc tấn công của Bob Ewell . Định kiến vẫn luôn tồn tại, xã hội vẫn luôn khắc nghiệt, nhưng đó không phải là điều khiến chúng ta bóp méo bản thân và ngăn chúng ta yêu thương con người.
* Dẫu không thể thắng trong phiên toà của Tom Robinson nhưng bố Atticus đã chiến thắng trong một chiến khác. Đó là việc ông kiên định đến cùng đứng về phía lẽ phải dẫu cho bản thân ông, gia đình ông bị ảnh hưởng xấu; là khi ông trò chuyện với Jem và Scout rằng hãy hạ nắm đấm xuống và bình tĩnh, bởi phần lớn mọi người đều là người tốt, chỉ là con chưa nhận ra đó thôi; là câu chuyện giết con chim nhại là một tội lỗi, bởi chúng không biết gì ngoài việc mang tiếng hót đến cho đời. Hình ảnh Jem và Scout đi lễ ở nhà thờ giành cho người da đen, ngồi cạnh những người da đen trong phiên toà của Tom chính là chiến thắng lẫy lừng nhất, rằng dù chỉ là những đứa trẻ, chúng đã biết nhận định đúng sai, đã biết đấu tranh cho lẽ phải, đã kiên cường và dũng cảm. Cuộc chiến chống vấn nạn phân biệt chủng tộc là một cuộc chiến dài, không thể chiến thắng trong ngày một ngày hai, nhưng nhờ những người như bố Atticus, như Jem, như Scout chúng ta chắc chắn có thể tin tưởng vào tương lai của cuộc chiến này, rằng màu da không phải tiêu chuẩn đánh giá con người, rằng mỗi người sinh ra đều có quyền được sống, được tôn trọng, được yêu thương.
“Cho dù chúng ta bị đánh bại một trăm năm trước khi bắt đầu, thì đó đâu phải là điều ngăn chúng ta không thôi cố thắng.”